Mesai Saatine İnce Ayar: Çalışma Saatleri Ne Kadar Kısalacak?

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, çalışma saatlerini aşağı çekecek, uzaktan, kısmi ve geçici süreli çalışmalarla iş dünyasının ihtiyaçları ve iş-özel yaşam dengesini gözetecek düzenlemeleri hayata geçirecek. Peki esnek çalışma nasıl olacak? Çalışma saatleri ne kadar kısalacak?

Son günlerin en merak edilen konu başlıkları arasında mesai saatlerinin düşürülmesine ilişkin teklifi yer alıyor. Birçok Avrupa ülkesi çalışma saatlerinin kısaltılması ve iyileştirilmesine yönelik çalışmaları hayata geçirirken gözler Türkiye’deki çalışma saatlerine çevrildi.

Çalışma saatleri yaklaşık yüz yıldır dünyanın birçok ülkesinde 8 saat uygulanıyor. İş Kanunu’na göre Türkiye’de genel çalışma süresi haftada 45 saat, memurların çalışma süresi ise haftalık 40 saat uygulanıyor. Bu saatlerin üzerinde çalışılması ‘fazla çalışmaya’ giriyor.

Mesai saatlerine ilişkin muhalefetin TBMM’ye sunduğu haftalık çalışma saatinin 45 saatten 37.5 saate düşürülmesine yönelik teklifin ardından gözler alınacak olan karara çevrildi. Pandemi sonrası esnek ve uzaktan çalışma yöntemlerinin yaygınlaşması nedeniyle çalışma saatleri sürelerinin azaltılması dâhil farklı formüller üzerinde duruluyor. Çalışma sürelerinin uygulama şekilleri İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği ile düzenleniyor.

A Haber’de yer alan habere göre, teknolojik değişim ve birim verimliğindeki artış dikkate alınarak çalışma sürelerinin yeniden belirlenmesi Meclis’in de gündeminde bulunuyor. Meclis Araştırma Hizmetleri Başkanlığı’nın araştırmasında çalışma saatlerinin tarihsel olarak azalma eğiliminde olduğuna dikkat çekiliyor.

Araştırmada, çalışma sürelerinin düzenlenmesine yönelik çabaların amacının, uzun çalışma sürelerine engel olunarak iş gücünün korunması ve böylece halk sağlığı, verimliğe katkı sağlamak ve ailelere daha uzun zaman ayırma olduğu belirtiliyor.

Ara dinlenme ne kadar?

Ara dinlenmeler fazla mesaide hesaba dahil edilmiyor. Örneğin, 08:00-20:00 saatleri arası çalışılıyor ve günde toplam 1.5 saat ara dinlenmesi kullanılıyorsa günlük çalışma süresi 12 saat değil 10.5 saat olur. İş Kanunu’na göre ara dinlenme süresi yarım saat olup işveren isterse bunu uzatabiliyor. Günde 7.5 saatten fazla çalışanın ara dinlenmesinin en az bir saat olması gerekiyor.

Haftalık çalışma süresi nedir? 

Yasal olarak haftada en çok 45 saat çalışılabiliyor. Sözleşme ya da işyerindeki uygulamaya göre çalışılan günler 5×9 şekilde eşit bölünebilir. İşyerinde haftanın çalışılan günlerine günde 11 saati geçmeyecek şekilde farklı da dağıtım yapılabilir. İşveren ve işçi arasında bunun altında çalışma süresi de belirlenebilir..

Hükümetin çalışma sürelerinin kısaltılmasına yönelik bir çalışması ya da hazırlığı var mı?

Çalışma süreleri uluslararası sözleşmeler kapsamında düzenleniyor ancak ülkelerin ulusal mevzuatlarına göre değişkenlik gösterebiliyor. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı da sosyal güvenlik mevzuatını yeni nesil esnek çalışma şekillerine uyumlu hale getirmek için çalışma yapıyor. Çalışma saatlerini aşağı çekecek uzaktan, kısmi ve geçici süreli çalışmalarla iş dünyasının ihtiyaçları ve iş-özel yaşam dengesi gözetecek mevzuat düzenlemeleri hızlı ve etkili bir biçimde hayata geçirilecek. Bu kapsamda bazı ülkelerdeki çalışma saatlerinin kısaltılması, çalışma modelleriyle ilgili deneyimler de inceleniyor.

Dünya’da örnekler

Meclis araştırmasında, Türkiye, Fransa, Almanya, İngiltere, İsveç gibi birçok ülkedeki uygulamalara yer verildi. Buna göre, Fransa’da yasal haftalık çalışma süresi 35 saat, Belçika, Avustralya’da 38 saat, İsveç 40 saat, İngiltere’de fazla mesai dâhil 48 saati geçemiyor. Portekiz ve Danimarka’da bazı şehirlerde, İspanya’da 250’den az çalışan şirketler 4 günlük mesai uygulamasına geçti. Çalışma sürelerinin sınırlandırılmasının ekonomik, sosyal, teknik bir zorunluluk olduğu ve bunun tarafların iradesine terk edilemeyeceği belirtiliyor.